Na zlecenie IBM dwóch badaczy, Byron Reeves z Uniwersytetu Stanforda i J. Leighton Read, zrealizowali pozornie szalony pomysł na rekrutację przywódców. Postanowili poszukać talentów w wirtualnym świecie gier „World of Warcraft” i „Ultima Online”, opartych na systemie MMORPG (massively multiplayer online role-playing game). Pozwalają one wielu graczom online wcielać się w stworzone przez siebie postacie, wchodzić w interakcje, przyjmować różne role w grupach i realizować wspólnie zadania.

Swoje badania na ten temat Reeves i Read opublikowali na łamach prestiżowego „Harvard Business Review” w artykule „Wirtualny świat, prawdziwi liderzy”. Połowa graczy potwierdza, że ich umiejętności przywódcze wzrosły dzięki praktykowaniu ich w grze, a 75 proc. twierdzi, że metody i mechanizmy stosowane w grach komputerowych da się bez większego problemu przenieść do rzeczywistego świata.

W ten sposób powstało pojęcie „grywalizacja”. Jest to przeniesienie mechanizmów znanych z gier do rzeczywistego świata. Celem tego zabiegu jest dokonanie zmiany zachowania, podniesienie kompetencji, wzmocnienie wybranych cech charakteru. Wykorzystują to m.in. Microsoft, Starbucks i Honda. „Harvard Business Review” uznał grywalizację za jeden z wiodących trendów marketingowych na drugą dekadę XXI w. Bardzo prawdopodobne, że wielu mechanizmów grywalizacji nieświadomie doświadczamy na sobie codziennie.

Szkolenie przez gry

Grywalizacja to nowoczesne podejście do szkoleń, zwiększające efektywność dzięki uczeniu się przez doświadczenie i zabawę. Ideałem jest połączenie teorii z możliwością przetestowania jej w praktyce. Jeśli szkolenie kojarzy się nam z salą wykładową, twardym krzesłem i nudą, to gra szkoleniowa bardziej przypomina zabawę integracyjną. Nie jest jednak tylko rozrywką, choć może być równie przyjemna i odprężająca. Dobrze przygotowana gra powinna być elementem procesu podnoszenia kompetencji, a nie tylko atrakcją wymyśloną przez firmę eventową.

Nowoczesne ujęcie procesu szkolenia nie oznacza, że idea jest nowa. Najstarsze udokumentowane zastosowania gier o charakterze edukacyjnym datuje się na drugą połowę XVII w. Pierwszymi narzędziami tego typu były gry wojenne stosowane podczas szkolenia oficerów armii pruskiej. Najstarszy podręcznik do gier pochodzi z 1664 r. Gry wojenne pozostawały najpowszechniej używanym narzędziem treningowym aż do połowy XX w.

Równocześnie w Związku Radzieckim i w USA pojawił się i rozkwitł gatunek strategicznych gier decyzyjnych, przeznaczonych do kształcenia umiejętności przywódczych w przedsiębiorstwach produkcyjnych. Pierwszą grę kierowniczą wykorzystywaną na Zachodzie stworzyło American Management Association w 1956 r. Lata 60. i 70. to okres burzliwego rozwoju grywalizacji – tylko w Niemczech było wówczas w użyciu ponad 200 szkoleniowych symulacji i gier decyzyjnych. W Polsce gry szkoleniowe zaczęły się pojawiać w latach 70. Zainteresowanie grywalizacją osłabło w latach 90., ale wzrosło ponownie już w 2000 r. Obecnie na polskim rynku działa kilka firm wyspecjalizowanych wyłącznie w prowadzeniu szkoleń z użyciem gier. W więkoszści wypadków są to produkty na licencjach zagranicznych, głównie z USA i Niemiec. Możemy się jednak pochwalić paroma dobrymi polskimi produkcjami.

Pod względem wykonania i mechaniki gry szkoleniowe bardzo przypominają produkty tworzone tylko dla rozrywki. Gama gier używanych podczas szkoleń jest bardzo szeroka. Można zatem znaleźć zarówno gry komputerowe, jak i planszowe, karciane oraz fabularne (RPG). Każda z nich skonstruowana jest w taki sposób, by rozwijać konkretne kompetencje, takie jak umiejętności negocjacji, zarządzanie projektem, zarządzanie procesem, myślenie strategiczne i planowanie zadań, współpraca w zespole, umiejętności sprzedażowe, koncentracja na celu, rozwój kariery, umiejętności komunikacyjne, współpraca z klientem i wiele innych.