Na początku listopada w gmachu głównym Politechniki Warszawskiej odbył się VI Kongres Obywatelski. Mistrzem ceremonii jest od lat jego organizator dr Jan Szomburg – twórca i szef Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową. Tematem tegorocznego kongresu były kompetencje dla przyszłości: „Jaki rozwój, jaka edukacja w XXI w. – wielkie przewartościowanie”. Uczestnicy kongresu to aktywni społecznie obywatele, identyfikujący się z elitą polityczną i społeczną kraju.

Jedna kartka A4, którą dołączono do materiałów kongresowych, odsłania prawdziwy dramat. Wśród 300 uczestników – zatem na dość szerokiej próbie – przeprowadzono elektroniczną ankietę na temat, cytuję: „Kluczowych kompetencji dla rozwoju Polaków w XXI w.”. Jej rezultatami jestem wstrząśnięty i dzielę się tym z czytelnikami. Otóż w górze rankingu obywatelskiego elit (ponad 50 proc. wskazań, najwyższe – 68,7 proc.) znalazły się kolejno następujące przymioty: współpraca, samodzielność myślenia, podmiotowość, uczciwość, obywatelskość, dialog, umiejętność uczenia się, szacunek, rozwój talentów. Na samym dole kluczowych kompetencji potrzebnych do rozwoju Polski i Polaków w XXI w. znajdują się: kultura (26,5 proc.), przywództwo (17,2 proc.) i energia (16,8 proc.).

W tabeli, co znamienne dla tej grupy ankietujących i ankietowanych, nie ma w ogóle takich cech jak odpowiedzialność, ambicja i wyobraźnia, poczucie czasu czy odwaga. Zatem na czele rankingu nie ma tych cnót, które są prawdziwym budulcem polskiej przedsiębiorczości. Bez niej, bez jej twórczego napięcia nie byłoby dzisiejszej Polski. A jeśli jutrzejsza Polska czasu głębokiego, europejskiego kryzysu nie ma zostać podtopiona (na utopienie – na szczęście – na razie jesteśmy za duzi), musi zdobyć się na energiczne przywództwo, a tu dominują cechy z dołu tabeli.

Uważam, że tytułowy ukryty dramat polega na tym, że światli i mający się za światłych obywatele naszego kraju powtarzają litanię cnót takich jak: myślenie całościowe, doskonalenie, empatia czy zaufanie. Nie są już jednak świadomi, że to mdła potrawa – bez pieprzu energii i soli odwagi prowadzi donikąd. Możemy wszystko w Polsce spróbować sprywatyzować i zliberalizować, ale nadal infrastruktura i logika państwa będą w rękach urzędników, legislacja w rękach posłów, a sądy – sędziów. To, jak zarabiamy, by się utrzymać, jest w dużej mierze poza ich władzą. Mogą nam jedynie uprzykrzyć życie, ale zniszczyć raczej nie. Nasz rozwój i rozwój kraju obywatele faktycznie Rzeczpospolitą rządzący mogą jednak zahamować i hamują.

Pozytywnym bohaterem debaty, w której uczestniczyłem, był młody menedżer z firmy informatycznej Asseco – Piotr Jeleński. Jego spółka dokonała ekspansji na Bałkany i Turcję, wykupując po drodze izraelską spółkę software’ową. Także Adam Kiciński, prezes CD Projekt Red SA, współtwórca gry komputerowej „Wiedźmin”, która okazała się globalnym sukcesem rynkowym. Nieprzypadkowo, jak wykazały  głosy publiczności, charakterystyką działań innowacyjnych obu firm był kompletny brak związku z domeną regulowaną przez nasze państwo. Jak wskazał inny panelista, prof. Krzysztof Rybiński, Polska wydała 10 mld pomocowych euro na politykę innowacyjną, której skutków jakoś nie widać.

Rządzący Rzeczpospolitą powinni wpisać sobie w iPhone’y czy Blackberry hasło „Rozwaga, głupcze!”. Bowiem rozwaga jest tym krótkim polskim terminem, który łączy odwagę z odpowiedzialnością. Kompetencje, których zabrakło w kongresowej ankiecie.