W ubiegłym roku ponad 2 tys. Belgów nadal przyjmowało wysokie emerytury z Niemiec za... współpracę z hitlerowcami. Są to albo żołnierze, którzy kolaborowali z Trzecią Rzeszą, albo wdowy po nich. Kiedyś takich osób było w Belgii prawie 40 tys.! Emerytury za współpracę z nazistami wahają się od ponad 400 euro do 1,2 tys. euro miesięcznie. Dla porównania: odszkodowania za przymusową pracę na terenie Niemiec to około 100 euro miesięcznie.

Kto wspierał Hitlera?

O kolaboracji Europejczyków z nazistami dotychczas niewiele się mówiło, dobrze więc, że Discovery World powtarza serial „Kolaboranci Trzeciej Rzeszy". Nam, Polakom, nieustannie się wmawia, że jesteśmy współodpowiedzialni za eksterminację Żydów. Oczekuje się od nas posypywania głowy popiołem i zadośćuczynienia. Nawet polscy reżyserzy kręcą filmy, które z Polaków czynią morderców żądnych krwi i majątku swoich semickich sąsiadów (vide „Pokłosie").

A przecież w czasie II wojny światowej niemal cały Stary Kontynent był bezpośrednio lub pośrednio kontrolowany przez hitlerowców. Jednak żadne XX-wieczne państwo nie byłoby w stanie sprawować władzy na tak olbrzymim obszarze wyłącznie własnymi siłami. Trzecia Rzesza mogła liczyć na wydatną pomoc wielu sojuszników. Nie były to tylko sprzymierzone z Niemcami Włochy pod rządami Mussoliniego, lecz także np. Węgry, Rumunia czy Finlandia. Autorzy cyklu „Kolaboranci Trzeciej Rzeszy" przedstawiają niechlubne karty z dziejów wielu narodów.

Władcy życia i śmierci

Pierwszy z 13 odcinków pokazuje kulisy współpracy Pierre'a Lavala z Adolfem Hitlerem. Po tym jak Niemcy w 1940 r. rozpoczęły okupację Francji, stał się on kluczową postacią marionetkowego rządu Vichy. Trzy lata później z jego inicjatywy powstała Milicja Francuska, odpowiedzialna za wyłapywanie Żydów, a następnie deportowanie ich do Trzeciej Rzeszy. Po klęsce nazistów Laval został aresztowany. Uznany za zdrajcę narodu zginął rozstrzelany przez pluton egzekucyjny 15 października 1945 r.

Kolejny przykład? Oto sylwetka Łotysza Viktora Arajsa, dowódcy podporządkowanego nazistom komando, które latem 1942 r. w lasach niedaleko Rygi wymordowało tysiące mieszkańców tamtejszego getta. Historycy szacują, że jego oddział podczas II wojny światowej pozbawił życia co najmniej 26 tysięcy osób. Viktor Arajs bardzo długo wymykał się wymiarowi sprawiedliwości. Przed sądem stanął dopiero w 1979 r.

Z kolei Leon Degrelle, majętny Walończyk, obdarzony wielką charyzmą polityk, w 1941 r. zaciągnął się do ochotniczego oddziału Waffen SS. Brał udział w walkach na froncie wschodnim oraz w obronie Berlina. Pod koniec wojny wyjechał do Hiszpanii, gdzie stał się prominentnym działaczem ruchu neonazistowskiego. Postać Degrelle'a do dziś wywołuje w Belgii wiele kontrowersji.

Dla dobra rodaków

W drugiej części serialu poznajemy historię Chaima Mordechaja Rumkowskiego, polskiego Żyda, przemysłowca, przewodniczącego Judenratu w łódzkim getcie. Kiedy podejmował współpracę z nazistami, wierzył, że uda mu się przekształcić getto w ostoję żydowskiej kultury, miejsce, gdzie jego współbracia będą prowadzić własne sklepy, fabryki i szkoły. W zamian za dostarczanie robotników do pracy wynegocjował z Niemcami regularne transporty żywności do getta. W efekcie funkcjonowało ono dwa lata dłużej, niż hitlerowcy zakładali. Wielu Żydów zawdzięcza Rumkowskiemu życie. Inni z kolei nazywają go zdrajcą i kolaborantem. W 1944 r. razem z rodziną trafił do obozu koncentracyjnego w Auschwitz, gdzie zginął.

W Grecji natomiast znalazł się polityk, który aktywnie działał na rzecz Trzeciej Rzeszy. Co prawda Ioannis Rallis, premier podporządkowanego nazistom rządu Grecji w latach 1943–1944, swoją decyzję o podjęciu współpracy z hitlerowcami tłumaczył chęcią uchronienia ojczyzny przed wpływami komunistów, których uważał za znacznie większe zło. Zamiast jednak ratować obywateli, przyczynił się do deportacji i eksterminacji tysięcy greckich Żydów.