Właściwie to była kwestia czasu, aż ktoś wpadnie na pomysł, by w roli detektywa amatora obsadzić szachowego mistrza. To przecież – z założenia – jednostka o nieprzeciętnym IQ, bezbłędnie dokonująca analizy sytuacji i przewidująca działanie przeciwnika. Wystarczy dodać do tego jakąś traumę, osobisty powód, który sprawi, że szachista zechce zaangażować się w rozwiązywanie kryminalnych zagadek, a otrzymamy... nowego bohatera serialowego.

Arkady'ego Balagana, Rosjanina (no a niby kim geniusz szachowy miałby być?), wymyślił Avrum Jacobson, scenarzysta znany choćby z pracy przy „ReGenesis" (świetny serial sensacyjny o biogenetykach). „Szach mat" (oryginalny tytuł: „Endgame", 2011, prod. Kanada) to serial o mistrzu świata w tej królewskiej grze, którego narzeczona – Rosemary – zostaje zamordowana. To traumatyczne wydarzenie sprawia, że Arkady w kolejnych odcinkach włącza się w rozwiązywanie niewyjaśnionych zbrodni. Jednak nie on pierwszy zawładnął wyobraźnią scenarzystów.

Piękny umysł

W 2000 r. powstały pierwsze części „CSI: Kryminalnych zagadek Las Vegas" (dotychczas: 12 sezonów, 273 odcinki!) o pracy zespołu laboratorium kryminalistyki. Na podobnej formule oparto „CSI: Kryminalne zagadki Miami" (od 2002 r.) oraz „... Nowego Jorku" (od 2004 r.). Seriale cieszyły się ogromną popularnością. Ale formuła nieco się zużyła. Bohatera zbiorowego postanowiono zastąpić jednym – geniuszem matematycznym. W 2005 r. na srebrnym ekranie zagościł „Wzór". Już w czołówce widz dowiadywał się, że: „wszyscy używamy matematyki codziennie, do prognozowania pogody, do wyznaczania czasu, do obracania pieniędzmi. Matematyka to więcej niż formuły i równania; to logika, rozsądek, to używanie twojego umysłu do rozwiązywania największych znanych tajemnic". W serialu zajmuje się tym profesor Charlie Eppes (naprawdę dobra rola Davida Krumholtza, znanego choćby z „Przystanku Alaska"), który pomaga swojemu bratu Donowi, agentowi specjalnemu FBI. Charlie zostaje naukowym konsultantem agencji, a jego matematyczne obliczenia zawsze naprowadzają śledczych na trop. Co najważniejsze, od początku powstawania serialu ekipa współpracowała z naukowcami, którzy sugerowali scenarzystom nowe rozwiązania i pilnowali, by obliczenia pojawiające się na wizji powstawały na bazie rzeczywistych wzorów matematycznych. W sumie przez pięć lat nakręcono sześć sezonów „Wzoru" (118 odcinków), co świadczy o popularności serialu.

Ale w 2009 r. matematyka zastąpił behawiorysta. W telewizji pojawia się „Magia kłamstwa" (oryginalny tytuł: „Lie to me"), amerykański serial o pracy zespołu naukowców dr. Cala Lightmana. Ich zadaniem jest udowadnianie kłamstwa, a w tym celu rozszyfrowują tzw. mowę ciała przestępców. Pomagają zarówno CIA, FBI, policji, jak i kancelariom prawniczym i osobom prywatnym. Głównym bohaterem jest dr Lightman (wzorowany na autentycznym specjaliście od mikroekspresji dr. Paulu Ekmanie), w którego wcielił się Tim Roth. Aktor doskonale oddał charakter ekscentrycznego naukowca – surowego wobec swoich podwładnych, ale niezwykle spostrzegawczego i dociekliwego. Szkoda, że powstały zaledwie trzy sezony „Magii kłamstw", ponoć jednak ekipa nie mogła już dłużej znieść ekscesów Rotha, który zbyt mocno utożsamił się z graną przez siebie postacią.

Jego bohater, wybitny naukowiec, widział i rozumiał więcej niż inni. Są jednak wśród nas i tacy, którzy twierdzą, że wiedzę czerpią ze swoich wizji i snów.

Jasnowidz prawdę ci powie

Zwykła gospodyni domowa, matka trójki dzieci jako bohaterka serialu? Pozory mylą. Allison DuBois jest bowiem medium – kobietą, która w swoich snach widzi ofiary i ich morderców. Często są to strzępy informacji, ale i tak Allison zostaje konsultantką prokuratora okręgowego w Phoenix. Dzięki jej wizjom udaje się rozwikłać niewyjaśnione morderstwa sprzed lat, a nawet zapobiec zbrodniom. Serial opowiada o rzeczywistej postaci, która nazywa się tak jak bohaterka grana przez Patricię Arquette. Czasem wystarczy dotknięcie ręki podejrzanego, by Allison odkryła prawdę. Dzięki niej z odcinka na odcinek prokuratorowi okręgowemu rosła wykrywalność zbrodni, a stacjom telewizyjnym – oglądalność. W sumie powstało 130 części „Medium" (siedem sezonów, pięć pierwszych naprawdę doskonałych!).