Piotr Gajdziński
Sztuka przywództwa. Piłsudski
Wydawnictwo Poznańskie

Wystarczy przywołać postaci: Piłsudski, Reagan, Thatcher, Kohl, Wałęsa... Zwłaszcza Piłsudski.

Ważna też jest wiara we własną misję, która udziela się otoczeniu. Piłsudski wiedział, jak wyjść z wagonu, gdzie spojrzeć, jaki krok obrać, by otoczenie – nawet królewskie – odruchowo prostowało kręgosłup i stawało na baczność. Nawet wówczas, gdy Żeromski odwiedził Piłsudskiego w Zakopanem, a ten przyjął go w kalesonach, bo jedyne posiadane spodnie oddał do krawca, obstawał przy tym, że kiedyś zostanie „dyktatorem Polski".

Przywódca musi trzymać otoczenie na dystans, wyrażać się skąpo i wieloznacznie – to otoczenie powinno wiedzieć lepiej niż on sam, o co mu chodzi. Ta legendarna tajemniczość! Hitler – proszę wybaczyć, że go tu wstawiam – nigdy nie wydał rozkazu mordowania Żydów. On tylko czynił niejasne aluzje. I wyszukiwał w swym otoczeniu tych, którzy te aluzje rozwiną w oczekiwanym przez niego kierunku. Tych awansował, wspierał, tym dawał wolną rękę. I skutkiem tego sześciomilionowy naród w środku Europy w trzy lata przestał istnieć.

I drobiazgi budujące legendę. Piłsudski jako dowódca Legionów jadał tę samą zupę co żołnierze, nosił kurtkę bez dystynkcji. Później jako marszałek utrzymywał się z tantiem książkowych, a przysługujące mu uposażenie przekazał na biednych. Wieczorem często wychodził z Belwederu na papierosa i gawędził z wartownikami. Nie potrzebował splendorów – i tak wszyscy traktowali go jak króla Polski.

Poza tym swoją legendę budował na wyrozumiałości. Żadnej mściwości, żadnego rewanżyzmu. Generał Władysław Anders walczył przeciwko niemu w czasie zamachu majowego, ale później Piłsudski nie przeszkadzał mu bynajmniej w kontynuowaniu kariery. Anders był najpierw lojalny wobec państwa, później wobec marszałka. To wystarczyło.

Ale przywództwo nie zasadza się na pobłażaniu. Prawdziwy autorytet daje – także przeciwnikowi – szansę drugą, ale nigdy trzecią. A tych, którzy z szansy nie skorzystali, chłoszcze bez litości. Piłsudski-korporant może i dziś powtórzyłby, co mówił przed wiekiem: „Każdy Polaczek, zachęcony przykładem z góry, czuje się w obowiązku przed każdym oficerem obcym, przed każdym korespondentem zagranicznego pisemka meldować się i pokornie wyłuszczać swoje planiki w kwestiach polityki zagranicznej, jakie mu tylko do łba strzelą". Powiedziane 100 lat temu – aktualne i dziś.