Profesor Mikołaj Iwanow z Uniwersytetu Opolskiego ukuł niegdyś określenie „pierwszy naród ukarany” (taki tytuł nosiła jego książka wydana wiele lat temu ). I choć sam przyznaje, że był za to krytykowany – choćby przez Ukraińców, których miliony zmarły podczas wywołanego sztucznie przez Stalina wielkiego głodu – to swoje słowa podtrzymuje. Bo taka jest prawda: Polacy w ZSRR zostali ukarani za to, że są Polakami. Za nic innego.

Prof. Iwanow specjalizuje się w dziejach najnowszych Polaków zamieszkujących głównie Ukrainę. Natomiast prof. Zdzisław Julian Winnicki z Uniwersytetu Wrocławskiego – Polaków z Białorusi. Teza prof. Winnickiego jest jeszcze ostrzejsza. Jego zdaniem w okresie tuż przed wojną „Polacy w ZSRR czuli się jak Żydzi w III Rzeszy”.