Sprzed telewizora do apteki

Starsi ludzie faszerują się lekami przepisanymi przez lekarzy, poleconymi przez rówieśników i wypatrzonymi w telewizyjnej reklamie. Badania prowadzone przez naukowców z poznańskiego Uniwersytetu Medycznego dowiodły, że ponad jedna czwarta seniorów przy wyborze leków przeciwbólowych bez recepty kieruje się reklamą w mediach, a nieco mniej – opinią rodziny lub znajomych. Leki bez recepty często są promowane przez bohaterów ulubionych seriali, np. środek na stawy zachwalany jest przez serialowe małżeństwo lekarza i pielęgniarki.

Specjaliści od marketingu z serwisu praktycy. com przeprowadzili badania nad Polakami powyżej 65. roku życia. Okazało się, że prawie jedna trzecia seniorów oczekuje, że reklama farmaceutyków będzie bazowała na emocjach związanych z rodziną i zdrowiem. Nieco mniej, 27 proc., chce, by znalazły się w niej rzetelne informacje. 7 proc. doceni udział znanej osoby, niemal tyle samo informację o zniżkach, a 5 proc. – dawkę humoru. Wyposażeni w takie dane specjaliści od reklamy prześcigają się w pomysłach na wypromowanie kolejnych środków od bólu głowy, niestrawności czy reumatyzmu.

Wdzięczną kategorią specyfików do reklamowania są preparaty ziołowe. Niestety seniorzy rzadko konsultują ich używanie z lekarzem. – Starsi ludzie lubią stosować np. siemię lniane, które rzeczywiście dobrze ochrania przewód pokarmowy. Nie może jednak być przyjmowane razem z lekami, zwłaszcza kardiologicznymi, bo uniemożliwia ich wchłanianie – podkreśla dr Neumann-Podczaska. Seniorzy muszą też uważać na dziurawiec, który może obniżyć skuteczność leków (np. na nadciśnienie), oraz na miłorząb japoński powodujący krwawienia. Z kolei wyciągi z pestek grejpfruta, a nawet wyciśnięty z niego sok, mogą nasilić działanie leków na nadciśnienie i miażdżycę.

– Starsze osoby często skarżą się na zaparcia – czasem niesłusznie, bo jeden dzień bez wizyty w toalecie to jeszcze nie zaparcia – i na własną rękę biorą leki na tę dolegliwość. Ziołowe herbatki, które często są dostępne w supermarketach, mogą być stosowane, ale przez krótki czas,  na pewno nie codziennie – twierdzi dr Neumann-Podczaska. Specyfiki te mogą doprowadzić do zaburzeń pracy jelita i je „rozleniwiać", powodując rzeczywiste zaparcia.

Osobną kategorią są suplementy diety. Kulminacja ich promocji następuje przed świętami Bożego Narodzenia, Dniami Ojca i Matki oraz Babci i Dziadka. Butelka syropu „na wzmocnienie"  albo dekoracyjna puszka z preparatem witaminowym to według firm farmaceutycznych idealny prezent dla schorowanej mamy czy babci.

– Firmy będą promowały leki bez recepty, bo mają do tego prawo. Uzyskały je wiele lat temu. Nie ma na świecie kraju, gdzie nie można kupić takich leków. W Polsce nie mamy jednak świadomości, że kupując w aptece lek bez recepty, możemy sobie zaszkodzić. Trudno powiedzieć, że to wina przemysłu farmaceutycznego – uważa dr n. farm. Wojciech Kuźmierkiewicz, wiceprezes Polskiego Związku Pracodawców Przemysłu Farmaceutycznego. – Państwo ma obowiązki wobec obywateli. Nie wystarczy umożliwić im zakup leków bez recepty. Jest bardzo wiele do zrobienia, jeśli chodzi o budowanie świadomości społecznej.

Medykamenty pod kontrolą

Według dr. Kuźmierkiewicza kluczową rolę w kontrolowaniu farmakoterapii seniorów powinni odgrywać lekarze rodzinni. – Lekarz powinien wiedzieć o wszystkich lekach, które bierzemy, także przepisanych przez 10 różnych specjalistów. Pacjent w Wielkiej Brytanii, aby dostać lek zaproponowany przez specjalistę, musi wrócić do lekarza rodzinnego – mówi dr Kuźmierkiewicz.

Niektóre firmy farmaceutyczne bronią się przed zarzutami o pazerność i odsuwanie dobra pacjenta na dalszy plan. Kilka lat temu Naukowa Fundacja Polpharmy rozpoczęła działania na rzecz poprawy współpracy lekarza z pacjentem w procesie leczenia. Ogłoszono konkurs grantowy dla naukowców zajmujących się kwestią przestrzegania zaleceń lekarskich przez pacjentów. Problemów jest mnóstwo: pacjenci nie wykupują przepisanych leków, lekceważą wskazania lekarza co do ich przyjmowania, samowolnie zmieniają dawki.